Nu de oosterse leringen het westen overspoelen raken we vertrouwd net het woord: mandala (bet. cirkel), dat uit de hindoeïstische, boeddhistische en tantra-leringen komt. (in Japan zegt men Mandara).
Zoals wel meer bemerkt zijn wij, als westerse mensen zozeer onwetend geworden, dat we vergeten zijn dat ook de westerse en christelijke wereld mandala's kent, alleen noemen we deze anders: meditatie-platen, heiligenplaatjes, kruisbeelden.
KOSMISCH GEGEVEN
Om tot de oorsprong van de mandala terug te keren moeten we eerst eens zien waaruit een mandala of een meditatie-tekening is ontstaan en dan komen we tot de verrassende conclusie, dat een "mandala" uitsluitend voortkomt uit het menselijke verlangen om zich te verenigen met de kosmos of met God; of één te worden met het eeuwige.
Hieruit volgt direct dat een "mandala" niet gemààkt kan worden, maar eigenlijk zuiver ontstaat.
In de natuur worden we omgeven door mandala's als verstoffelijkingen van kosmische lijnstructuren, golfbewegingen, cirkels, vierkanten, maar altijd harmonisch, zoals Jung zegt: voltooid, vandaar dat men mandala's vormt uit een even aantal lijnen, een yin-getal of NEGATIEF getal, dat in zich dan wel een oneven getal of vorm kan hebben, dan wel het aanvult, maar het even getal, het negatieve houdt het altijd in bedwang.
YIN-YANG
Oorspronkelijk ging men dus uit van de harmonie van het ontvankelijke principe, dat zich ontfermt over het uitstralende of yang-principe, de oneven getallen, de medeklinkers.
KRUIS
Al het onevenwichtige, ook de vorm van het Lateinse kruis b.v. (niet als Gulden Snede) noemt men een gestoorde mandala, het evenwijdige kruis is het oer-mandala, de harmonie.
Dit is interessant met betrekking tot de vervorming van de religie, vervormen van het oerprincipe.
EERSTE MANDALA-ALCHEMIE
De allereerste mandala is de cirkel, de eeuwigheid, beslotenheid, bescherming, afweer.
Met een punt daarin is het God, waarop alles steunt.
De cirkel is als meditatie-beeld onpersoonlijk, de gedachten kunnen de cirkel zelf invullen.
Met een punt heeft hij een concentratie-teken en bindt aldus de gedachten.
ALCHEMIE
In de alchemie wordt deze cirkel vereenzelvigd met de draak (slang), die in zijn staart bijt.
CONCRETIE VAN DE KOSMOS
In wezen is elke stoffelijke vorm de concretie van een gedachte, een trillings-essentie.
Het "zo boven zo beneden" drukt zich ook zo uit.
De kosmische golven en trillingen omgeven ons en bezitten vormen en drukken hun tekening in de "waterdruppel, sneeuwvlok, ijsbloemen enz..
Een sensitief of gevoelig mens kan deze vormen opvangen en probeert deze weer te geven in creaties, scheppingen; zo "laat men een mandala ontstaan" doordat men een harmonisch beeld vervaardigt in onverschillig welk materiaal.
Disharmonische beelden zijn altijd beïnvloed door het wezen van de onevenwichtige mens.
Zoals muziek eigenlijk een aaneenrijgen is van mantra's, zijn stoffelijk creatieve vormgevingen, zonder dat zij materie uitbeelden, het weergeven van kosmische mandala's.
Abstracte kunst wil in wezen zijn: het weergeven van kosmische indrukken, of mandala's, maar faalt daarin veelal enorm; zoals men kan luisteren naar muziek, zo kan men innerlijke ook luisteren naar de bewegingen in het al en deze trachten weer te geven.
Dan kunnen schone, onbekende bloemen ontstaan, figuren die niet aangeleerd zijn, maar WORDEN.
Vele creatief spontaan ontstane versieringen in tempels, kathedralen, kunstwerken zijn kosmische bewegingen, gekristalliseerd in de materie.
Het harmonische weergeven van deze kosmische bewegingen maakt op de mens altijd een rustgevende, vredige indruk, die tot in zijn ziel kan doordringen.
HARMONIE geneest, muziek, vormen, mandala's.
MIDDELPUNT VAN YANTRA OF MANDALA
In het Oosten noemt men de oudste vorm van een mandala een YANTRA en de eerste hiervan is een cirkel opgevuld met 9 driehoeken.
Ervan uitgaande dat de negen werelden zich binnen de kosmische cirkel met elkander vermengen.
Langzamerhand is het begrip en de oervorm van de mandala uitgegroeid tot een kunst van weergave, maar helaas ook tot een HANDELSOBJECT.
De Boroboedoer met zijn stupa's is eigenlijk een verzameling van mandala's, ronde vormen, waardoor de mens bij aanschouwing een gevoel van bovenzinnelijkheid, rust of goddelijkheid zou ervaren.
In de antroposofie heeft men eveneens pogingen daartoe gedaan door b.v. de vorm van het Goetheanum in Dornach.
Ook ronde vormen, de beweging van de trillingsgolven, maar de uiteindelijke vorm is altijd het resultaat van de vereniging van de mandala-scheppende mens en de kosmos, de laatste vorm, de concretie is door die mens beïnvloed.
Dat kan ook niet anders.
Maar aangezien elk mens een "unicum" is, zou dus uit ieder mens een andere mandala te voorschijn moeten komen, en zullen we niet, zoals heden normaal gevonden wordt, onszelf moeten dwingen ons te vereenzelvigen met de mandala van een naaste.
UNIVERSALITEIT
De opzet is eigenlijk het universum, het onbegrensde te vangen in de vorm en dat lukt natuurlijk altijd ten dele.
De cirkel, die de mandala omgeeft en die later wel wordt vervangen door een vierkant, diende in eerste instantie voor het beschermen van de heilige uitdrukking.
OCCULT
In het westen wordt de mandala gebruikt in de magisch occulte praktijk: een tekening omgeven door een cirkel waarin de magiër stapt om zichzelf tegen de opgeroepen geesten te beschermen.
In het oosten plaatste de magiër zich BUITEN die cirkel en laat de geesten erbinnen. Dat is een essentieel verschil.
Elke harmonische vorm kan aangewend worden als mandala wanneer men zijn gedachten wil ordenen in een bepaalde richting.
Neemt men een Pentakel of een vijfpuntige ster of een driehoek als z.g. mandala, dan moet men daarin een voleinding plaatsen, in gedachten, iets dat draagt, het Yin-principe.
De mens, als kruisvorm of als pentakel wordt immers ook gedragen door een centraal middelpunt.
CHRISTELIJK
De mandala, om de oosterse benaming te gebruiken, is zo oud als de wereld. Heel de schepping, in zijn natuurlijke uitdrukking, is eigenlijk een afdruk van een kosmische idee, aldus leven we temidden van een gigantische mandala.
De christelijke godsdiensten hebben gebruik gemaakt van het verlangen naar het kosmische oerbeeld, waarmede de mens zich graag wil verenigen en tekeningen, vormen, figuren en personen, kruisen vervaardigd waarop de mens zich concentreren kan.
Elk heiligenplaatje, elk beeldje, elke christelijke hiërarchiale beeltenis is een door de hiërarchiale leiding gesanctioneerde mandala.
Vanzelfsprekend ook hier het gevangen nemen en afleiden van het kosmische oerbeeld dat spontaan in de mens moet opwellen en, mogelijk, geconcretiseerd wordt.
Dit kan echter eveneens onzichtbaar blijven in de stof en dus uitsluitend een gedachtenbeeld zijn.
Het zich verenigen met een vorm is altijd een hulpmiddel, men moet nooit blijven staan bij dit hulpmiddel, maar het tenslotte oplossen. Wat meestal NIET gebeurt.
Mandala's zijn ofwel spontane uitingen dan wel z.g. hulpmiddelen, waarbij hier degene die mandala's verstrekt in de fout gaat, omdat hij zijn naasten probeert te binden.
In het Oosten kent men het overdragen, telepathische dan wel stoffelijk, van mandala's die door meesters werden gezien, getekend, gedacht.
Ook hier het verbinden aan een bepaalde beperkte macht, figuur.
VINGERAFDRUK
U weet dat ieder mens zijn eigen vingerafdruk heeft, zijnde een kosmische tekening in ons lichaam verstoffelijkt. Deze tekening ontstaat door het samengaan van ons bewustzijn, het innerlijke wezen, het microkosmische gegeven EN het macrokosmische gegeven, dit worden lijnstructuren, wij zijn ZELF een mandala en aldus worden we eigenlijk op onszelf teruggewezen, wij moeten onszelf verenigingen met het grote GEHEEL, GOD, KOSMOS enz.
Wij worden een eenheid met de kosmos; een mandala staat nooit op zichzelf, maar is het uiteindelijke resultaat van een abstractie.
TEKENS, LETTERS, WISKUNDE
In de wiskunde, in de schrijftaal speelt men eigenlijk met mandala's, vandaar dat deze tekens een kracht vertegenwoordigen; de schrijfwijze is het zich uitdrukken in het persoonlijk aaneenrijgen van "overgenomen" mandala's; grafologie is het lezen van de harmonie of de disharmonie van de mens met de kosmos.
MEDITEREN
Het mediteren op een mandala kan de mens uit zichzelf bevrijden OF hem met een misleidende vorm, dan wel harmonische vorm verbinden, dan wel hen met zichzelf confronteren.
De MANDALA is daarvoor bepalend. Universele vormen kunnen iemand uitnodigen zich met hen te verenigen, hen te vervormen.
Mandala's kunnen iemand tegenstaan, dan wel aantrekken.
Mandala's kunnen iemand geleiden tot het vormloze, dan wel hem gevangen nemen.
Bestaande, soms uit de oudheid, dan wel uit leringen, gegroeide mandala's zijn interessant om de achtergrond, het motief, het bewegen van de oorspronkelijke basis of vervaardiger te leren kennen. Een gedicht kan een mandala, of een mantram zijn; een schilderij, een beeldhouwwerk, een mandala.
GEVAARLIJK?
Wat zou er mogelijk gevaarlijk aan een mandala kunnen zijn?
Het gevaar ligt hierin: zich verbinden met iets dat NIET uit of DISHARMONISCH met zichzelf is.
WIE BEPAALT DAT? ELK MENS ZELF.
Heiligenplaatjes, vroeger op scholen uitgedeeld beïnvloeden het denkleven van het kind. Dit behoort bij de methode, wellicht onbekend bij de onderwijzer, maar niet bij de hoogste leiding.
Een herinnering, beeldje, tekening, souvenir verbindt ons met plaats waar of waarom we het kochten.
Een geschenk van een later overleden persoon kan ons verbinden met die overledene.
Maar WIJ zijn het altijd die het contact leggen. Onze innerlijke staat, emotie, wens bepalen dat.
INDIANEN
Er is een mooi boekje uitgekomen over de mandala's, die door de medicijnmeesters van de Indianen in het zand werden getekend (Mandala's im Sand - David VILASENOR - IRIS Verlag) ter gelegenheid van bepaalde ceremoniën of gelegenheden.
De westerse mens ontdekt hun schoonheid en wil er een handel in beginnen.
Indianen wissen nl. die mandala's bij het ondergaan van de zon weer uit. De kosmos is altijd in beweging, veranderlijk, niets staat stil, menselijk bewustzijn ook. Zo kan men zich NOOIT aan een mandala hechten, of gevangen genomen worden.
OOSTERSE / WESTERSE MANDALA
In het oosten plaatst men dikwijls Boeddha of een bepaalde godheid in de mandala, een demon ook, concreties van gedachten.
In het westen plaatst men Jezus erin: kruisbeeld, middeleeuwse schilderijen, maar het gaat er altijd om: wat trekt mij aan, wat zoek ik, waarmede KAN of WENS ik mij te verenigen.
Het krioelt van de symbolen, velen zeer bekend, die als mandala worden aangewend: oog, ei, cirkel, driehoek, vierkant, ster, lotus, enz.
Zolang ik de mandala kan completeren blijft er voor mij nog een mogelijkheid; ik moet het ZELF weer kunnen uitwissen.
SOORTEN
Er zijn mandala's die ons kalmeren, reinigen, belasten, vernietigen, genezen, verheffen of verlagen. Het is precies hetzelfde als het mantram, alleen is dit een zichtbaar en geen hoorbaar beeld.
VORMLOZE
Om het vormloze te kunnen benaderen moet men de moed bezitten om zich over te geven aan het NIETS, en dat gaat altijd via gedachtenvormen, verbeeldingen, kleuren e.d., die UIT ONS ZELF ontstaan.
PSYCHOLOGIE
In de psychologie kent men het karakteristieke, psychologische mandala, de BOOM-tekening waaruit men de zieke kan herkennen.
Iemand verenigt zich met een idee, een gegeven. Het onpersoonlijke, kosmische kan slechts ontstaan wanneer men ZELF geen deel aan de vormgeving neemt, maar uitsluitend als doorvoerkanaal fungeert, waarbij altijd IETS van de vormgever meegevoerd wordt.
Om een mandala te vormen is men eigenlijk een kosmische middelaar, een medium; vandaar dat iedere mandala iets vertelt en anders uitwerkt op de beschouwer.
HERINNERINGEN kunnen zich concentreren in een mandala. (stoel in Kos b.v.)
Het grote mensheidsherinneren is in de kosmos aanwezig en daaruit kan een creatief kunstenaar putten, worden allerlei beeltenissen.
De mandala is de concretie van wat onzichtbaar aanwezig is en met het voortschrijden van de tijd nemen ook zij andere vormen aan, onder invloed van het grote mensheids levensveld dat in de kosmos hangt.
Dan wordt het moeilijker het NIETS te grijpen, het pure, onaangetaste, vandaar dat ook hier het eenvoudige, de cirkel, met de punt, het grote ledige vierkant, de ster die beweging oproept, maar géén rust geeft, het pentakel dat het oerbeeld van mens en ziel vormt, een hulpmiddel zijn om de mens actief te maken, dan wel te kalmeren.
In onze gedachten hebben we ons allen beslist mandala's gemaakt van God en dat is dan ONZE god, en daarom ONS mandala. Dat doen we met alles.
Het is ons een behoefte, een ezelsbruggetje.
Maar laten we nooit ons mandala opdringen aan de naasten, want het kan hem mogelijk benadelen. Wie zal ooit zeggen dat juist ONS mandala volmaakt of weldadig is?
Mandala's van meesters worden verondersteld zegenend te werken.
Maar ook een z.g. meester is of was een mens en alleen zij die hem aanvaarden als HUN meester zullen zijn mandala kunnen accepteren, waarmede zij zijn discipelen BLIJVEN.
VRIJHEID betekent ZELF middelaar zijn voor de kosmische stralen en trillingen en daarbij vormen we onze eigen mandala, die, evenals onze eigen mantrams, veranderen met onze groei OF met onze teruggang.
Hoe meer we ons innerlijke vrijmaken of ontwikkelen, des te grootser of harmonischer zullen we onze beeltenissen vormen.
De mandala is, generaliserend, noch goed noch slecht, hij is datgene wat wij ervan maken, wij kunnen afwijzen wat we wensen en opnemen wat we wensen.
De mandala wordt pas bepalend als wij hem verheffen tot leider.
Als wij ons aan hem overgeven, dan bepaalt hij wat er gebeurt.
Overgave, YIN, is het begin en het einde. En wij beslissen ZELF hoe dat begin en dat einde zal zijn.